Waarderingstraject wiskundige oude drukken
In 2020 was het precies 400 jaar geleden dat de wiskundige Simon Stevin overleed. Om de wereld waarin deze bekende Bruggeling leefde en schreef beter te begrijpen waardeerden vijf erfgoedbibliotheken hun collectie wiskundige oude drukken. De kennis die we tijdens het traject op het spoor kwamen, vormde het vertrekpunt voor een virtuele tentoonstelling op vivelarithmetique.be.
Stevin wie?
Simon Stevin (spreek uit als Steven) was een ware pionier in de wiskunde tijdens de late zestiende en vroege zeventiende eeuw in de Lage Landen én daarbuiten. Zijn werken zoals Wisconstige Gedachtenissen zijn onmogelijk weg te denken uit de geschiedenis van de wetenschappen. Zijn astronomisch werk of het boekhoudkundige boekje Tafelen van interest demonstreren het veelzijdige karakter van deze vroegmoderne humanist.
In zijn geboortestad Brugge opende op 28 augustus 2020 Simon Stevin van Brugghe, 1620 – 2020. Hij veranderde de wereld, een tentoonstelling rond deze illustere figuur ter herdenking van zijn 400ste sterfdag. Op deze expo, waaraan ook enkele partners van dit traject meewerkten, kon je de eerste drukken van al zijn werken bewonderen.
In het waarderingstraject stond niet Stevin zelf centraal, maar de intellectuele wereld waarin hij leefde. Door de wiskundige werken te bestuderen die van de pers rolden tijdens de periode dat ook Stevin werkzaam was (1570-1620) kwamen we meer te weten over de context waarin hij zijn ideeën ontwikkelde.
Welke wiskundige oude drukken?
Stevins diverse publicatielijst bewijst het: tijdens deze periode omvat wiskunde veel meer dan wat wij nu onder die term verstaan. De verschillende 'wetenschappen' (wiskunde, natuurkunde, bouwkunde enz.) waren toen helemaal niet zo scherp afgebakend als vandaag. Maar hoe konden we dan bepalen welke oude drukken relevant waren voor het waarderingstraject?
We riepen de hulp in van vier academici die samen heel wat expertise rond wiskunde, wetenschapsgeschiedenis en erfgoed bezitten. Zij legden vast hoe we op een wetenschappelijk verantwoorde manier konden bepalen welke werken in aanmerking kwamen. Ze vertrokken hierbij van zes velden binnen de wiskunde in brede zin. Voor elk veld gaven ze een aantal belangrijke wiskundigen, onder hen een flink aantal figuren uit onze contreien. De rijkdom van de collecties in Vlaanderen situeert zich immers vaak net in de vele publicaties die vooral lokaal circuleerden.
Begin 2020 konden we zo een corpus van zo'n 250 oude drukken afbakenen. Samen vormden ze de collectie die we in dit traject waardeerden.
Hoezo waarderen?
Bij waarderen onderzoek je de betekenissen die een bepaalde collectie - hier wiskundige oude drukken uit 1570-1620 - draagt voor verschillende groepen in de samenleving. Aan de hand van criteria zoals historische waarde, gebruikswaarde, zeldzaamheid, toestand enz. leg je vast waarin net de waarde van die collectie ligt. Dit levert heel wat informatie op over de collectie en geeft bovendien een caleidoscopisch beeld van het belang van dit bibliothecaire erfgoed.
We hanteerden de waarderingsmethodiek van de Vlaamse Erfgoedbibliotheken, specifiek toegepast op bibliothecair erfgoed, en verfijnden die verder voor oude drukken. Dit resulteerde in een aangepast waarderingsrooster en vier praktische invulformulieren, die je onderaan deze pagina kan downloaden.
Wie meer wilt weten over waarderen, kan terecht in de toolbox Wijzer Waarderen van de Vlaamse Erfgoedbibliotheken.
Wie waardeerde?
Vijf erfgoedbibliotheken engageerden zich om hun collectie onder de loep te nemen, namelijk Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, KU Leuven Bibliotheken, de Universiteitsbibliotheek Gent, de Openbare Bibliotheek Brugge en het Museum Plantin-Moretus. Samen met de Vlaamse Erfgoedbibliotheken namen zij eind 2019 het initiatief tot het traject. In het voorjaar van 2020 namen ze elk hun collectie wiskundige oude drukken onder de loep.
Om de uiteenlopende betekenissen van de collectie te kunnen duiden wilden we bovendien de stem van allerlei belanghebbenden horen, zoals wiskundeleraars, wetenschapsjournalisten, ingenieur-architecten enz. Door COVID-19 lukte het helaas niet om de bredere erfgoedgemeenschap te betrekken bij het traject. Met een gerichte mailing en enkele artikels hielden we hen wel op de hoogte van de resultaten van het traject.
Wat leverde het op?
Met dit waarderingstraject wilden we in de eerste plaats nieuwe informatie te verzamelen over wiskundige oude drukken uit 1570-1620. Je leest de belangrijkste bevindingen in het waarderingsrapport, waarin je ook de waardenstelling terug vindt.
Alle resultaten zullen we bovendien duurzaam bewaren in de vernieuwde Collectiewijzer Erfgoedbibliotheken, die midden 2021 gelanceerd wordt. Tegelijkertijd bood het traject aan de Vlaamse Erfgoedbibliotheken de uitgelezen kans om haar waarderingsmethodiek te testen en te verfijnen.
Maar we zijn vooral trots op de virtuele tentoonstelling waarin we een aantal wiskundige oude drukken uit het traject in de kijker zetten. Sinds 28 augustus 2020 kan iedereen deze pareltjes bewonderen op vivelarithmetique.be.
Intussen voorzagen we ook een verkorte versie van de tentoonstelling in het Engels, te vinden op vivelarithmetique.be/en.
