Erfgoedbib zkt. methodiek

Vlaamse Erfgoedbibliotheken ontwikkelde een eigen methodiek om te waarderen, toegespitst op bibliothecair erfgoed.

Geïnteresseerd in de eigenheid van bibliothecair erfgoed? Lees hier meer!

Binnen dit model kan je zelf eigen accenten leggen. Daarom zal je bij het uittekenen van je waarderingstraject een aantal belangrijke knopen moeten doorhakken. We zetten ze hier even op een rijtje.

Liever alle knopen in een handig overzicht? Download de pdf-versie! 

Wat is je waarderingsaanleiding?

Waarderen doe je niet zomaar. Je vertrekt altijd vanuit een reële behoefte. Deze waarderingsaanleiding bepaalt welke keuzes je maakt bij het uittekenen van het waarderingstraject. Het is dus bijzonder belangrijk dat je deze aanleiding helder op papier krijgt!

Bijvoorbeeld: Welke collectieonderdelen krijgen prioriteit bij digitalisering? Welke deelcollecties hebben expositiepotentieel? Aan welke kavels gaan we onze beperkte middelen voor conservering besteden? Welke kerncollecties willen we verder ontwikkelen? Wat zouden we eventueel kunnen herbestemmen? Wat is de waarde van de collectie die we net als schenking ontvingen?

Let wel! Het is NIET de bedoeling dat de waarderingsaanleiding je oordeel gaat beïnvloeden! Ga dus niet milder of scherper oordelen omdat je het resultaat wil sturen.

Welke deelcollectie?

Samen met je aanleiding bepaal je ook welke deelcollectie je gaat waarderen. Een deelcollectie is een samenhangende groep van items, die een bepaalde eigenschap gemeenschappelijk hebben, zoals materiaaltype, thema, genre, tijdsperiode, herkomst … Het is dus meer dan een toevallige groep van items, want er bestaat een aanwijsbaar verband tussen de items in de collectie.

Hoe je de deelcollectie afbakent, hangt uiteraard af van je aanleiding.

Zeker als je cross-collectie waardeert (zie lager) is het cruciaal dat alle partners dezelfde definitie van de te waarderen deelcollectie hanteren. Anders riskeer je appelen met peren te vergelijken!

Wat is je waarderingscontext?

De waarderingscontext is het perspectief van waaruit je waardeert. Zo kan je een (deel)collectie waarderen binnen de context van je eigen instelling, de buurt/stad/regio of een specifieke gemeenschap. Je kan je collectie ook vergelijken met die van gelijkaardige erfgoedbibliotheken binnen Vlaanderen, België, Europa, wereldwijd enz.

Waardeer je je collectie lokale kranten voor een tentoonstelling in het gemeentehuis, dan is de stad de logische waarderingscontext. Verken je samen met andere partners het potentieel van je collectie bladmuziek opname in een Europese digitale databank, kies dan voor een internationale perspectief.

Aandachtspunt! Hou je waarderingscontext steeds goed voor ogen en wees consequent doorheen het hele traject!

Cross-collectie waarderen of niet?

Vaak ben je niet de enige die een bepaalde (deel)collectie bezit, maar bewaren andere erfgoedbibliotheken een gelijkaardige collectie. Je kan die verschillende (deel)collecties daarom ook als een geheel beschouwen en samen met de andere bibliotheken over de grenzen van de instellingen heen waarderen. Zeker wanneer je collectieafspraken beoogt is dit een grote meerwaarde.

Werken met verschillende partners maakt het waarderingstraject wel complex omdat je met veel agenda’s, belangen, andere contexten … rekening moet houden.

Meer informatie over cross-collectie waarderen vind je in het inspiratiedossier!

Welke criteria?

De methodiek die Vlaamse Erfgoedbibliotheken ontwikkelde vertrekt van een aantal criteria die speciaal op bibliothecair erfgoed toegespitst zijn. Deze criteria zijn onderverdeeld in erfgoedwaarden en collectiekenmerken.

Erfgoedwaarden bepalen de betekenis van een collectie vanuit historisch en sociaal perspectief en het gebruik van de collectie.  Ze zijn grotendeels onafhankelijk van de instelling die haar beheert.

Collectiekenmerken kunnen de erfgoedwaarden versterken of verzwakken. Denk aan zeldzaamheid, volledigheid, conditie, toegankelijkheid … Ze zijn vrij objectief vast te stellen, maar kunnen wel schommelen doorheen de tijd.

Hoe je deze criteria precies invult, verschilt naargelang de context waarbinnen je waardeert. De betekenis van een collectie op regionaal vlak is immers niet noodzakelijk dezelfde als op internationaal vlak.

Het waarderingsrooster vat de criteria van de methodiek voor bibliothecair erfgoed voor je samen. In het licht van je waarderingsaanleiding kan het interessant zijn om bepaalde criteria te verfijnen of aan te vullen, bijvoorbeeld met criteria uit andere methodieken. 

Naar het waarderingsrooster.

 Lees meer over andere methodieken.

Kwalitatief of kwantitatief?

Afhankelijk van de informatie die je beoogt, kies je voor een kwalitatieve of kwantitatieve waardering.

Een kwalitatieve waardering is een waardering per criterium in woorden. Dit kan zowel gaan over lopende tekst als over een score op een schaal van zeer hoog - eerder hoog - eerder laag - zeer laag.

Een kwantitatieve waardering drukt het resultaat uit in cijfers op een cijferschaal, bijvoorbeeld van 1 t.e.m. 4.

Beide methoden hebben hun voor- en nadelen:

Wanneer je werkt met een score op een schaal (kwalitatief of kwantitatief), is het belangrijk om vooraf te definiëren wat je onder elke score verstaat. Bovendien kan je de verhoudingen tussen alle criteria gemakkelijk in een visueel overzicht gieten, door aan elke score op de schaal een kleur toe te kennen.

Kies steeds voor een even aantal ‘trappen’ op je schaal. Zo vermijd je de menselijke neiging om sneller de middelste score toe te kennen.

Je kan altijd 'te onderzoeken' toevoegen aan je schaal, voor die gevallen waarin gewoonweg te weinig informatie voorhanden is.

Je geeft je keuze altijd aan in het sjabloon Methodiek.

Naar de sjablonen

Wegen of niet?

Soms gebeurt het dat bepaalde criteria in het licht van je waarderingsaanleiding meer van belang zijn dan andere. Je kan die criteria dan sterker laten doorwegen in je beoordeling door er een gewicht aan toe te kennen. Zo kan je bijvoorbeeld zeldzaamheid als criterium dubbel laten meetellen.

Let op! Weging van criteria betekent niet dat je selectief mag waarderen en slechts bepaalde criteria mee in rekening brengt. Het blijft altijd de bedoeling dat je alle criteria waardeert.

Bij cross-collectie waarderen valt het soms voor dat de omvang van de collecties erg uiteenloopt. Wanneer je de cross-collectie waardering uitvoert, kan je hiervoor corrigeren door omvangrijkere collecties meer te laten doorwegen.

Kan je enkel criteria wegen bij kwantitatief waarderen?

Nee, ook bij kwalitatief waarderen kan je bepaalde criteria meer gewicht toekennen, door hier meer in detail op in te gaan. Wegen blijft natuurlijk wel altijd gemakkelijker bij kwantitatief waarderen.

Wanneer je besluit te wegen, dan specifieer je dit altijd vooraf in het sjabloon Methodiek.

Naar de sjablonen

Het resultaat?

Dat beslis je zelf in functie van je waarderingsaanleiding. Voor het ene traject is de overzichtstabel van de verschillende erfgoedwaarden (zie sjabloon Waardering) voldoende. Een ander traject vraagt een uitgebreid onderzoeksrapport. Sommige trajecten zijn dan weer gebaat met een uitgeschreven waardenstelling.

Een waardenstelling vat de erfgoedwaarden van de (deel)collectie samen. De tekst (max. 1A4) integreert de belangrijkste inzichten die tijdens het traject naar boven kwamen, maar bevat GEEN nieuwe informatie.

Geef steeds de resultaten van je waarderingstraject in in Collectiewijzer! Op die manier weten iedereen dat er op die deelcollectie een waardering gebeurd is en kunnen geïnteresseerden je contacteren voor meer informatie. 

Naar de sjablonen

Naar de Collectiewijzer

--------------------------------------

 Klaar om eraan te beginnen? Aan de slag dan!

Wie er nog niet helemaal uit is,

vindt ongetwijfeld inspiratie in de verschillende scenario's!