Weduwen krijgen eigen naam in STCV

Vandaag is het International Widows Day, een dag die door de Verenigde Naties erkend is om meer aandacht te geven aan het lot van weduwen en hun kinderen. Ook in de wereld van het oude gedrukte boek nemen weduwen een plaats in die tot nu toe in het wetenschappelijk onderzoek weinig aandacht heeft gekregen. STCV, de bibliografie van het handgedrukte boek in Vlaanderen, telt momenteel 173 records van boekdrukkers waarin melding gemaakt wordt van een weduwe. In totaal gaat het over 149 individuen. Die waren tot nu toe alleen bekend onder de naam van hun man. STCV noemt ze vanaf nu bij hun eigen naam.

Op de oude drukken zelf worden de vrouwen steevast aangeduid als ‘weduwe [naam van de echtgenoot]’. Om die reden worden zij in indexen en authority-bestanden vaak enkel maar geïdentificeerd als weduwe van hun echtgenoot. Nochtans verdienen deze vrouwen het evenzeer om met hun eigen naam aangeduid te worden. Bovendien leren we daar vaak veel uit omdat het ‘verborgen’ familieverbanden blootlegt. Daarom heeft het STCV-projectteam (en specifiek Steven Van Impe van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience) de laatste maanden hard gewerkt om zoveel mogelijk van hen correct te identificeren. Met het doorploegen van secundaire literatuur en belangrijke bronnen zoals parochieregisters, zijn we erin geslaagd om 136 weduwen opnieuw hun eigen naam te geven. Voor de overige dertien hebben we tot nog toe geen naam gevonden en blijft onze zoektocht lopen.

Het zit in de familie

Een duidelijk voorbeeld van de vele connecties die er zijn tussen drukkersfamilies is Claire Lesteens. Ze was de dochter van de Antwerpse drukker Guilliam Lesteens en Maria Verdussen. Maria was zelf de dochter van Hiëronymus I Verdussen, de stamvader van de Antwerpse drukkers- en boekverkopersdynastie Verdussen. In 1650 trouwde Claire met de Keulse Engelbertus Gymnicus. In de jaren 1650 werkte Gymnicus samen met zijn schoonvader in diens drukkerij in de Hoogstraat met als uithangbord ‘inden gulden pellicaen’. Na de dood van Guilliam Lesteens in 1661 nam Gymnicus de zaak over tot hij zelf overlijdt in 1675. STCV bevat drie titels die daarna verschenen bij ‘weduwe Gymnicus’ op hetzelfde adres. Die zijn vanaf nu dus ook te vinden onder ‘Claire Lesteens’.

Weduwe en weduwe

Nadat hun man overleden was hertrouwden meerdere weduwen-drukkers met een andere drukker of boekverkoper. Dat creëert soms erg interessante situaties. Dezelfde vrouw was actief als ‘Weduwe X’ en later mogelijk ook als ‘Weduwe Y’, als ze tweemaal haar echtgenoot overleefde en de zaak verderzette. In STCV vinden we al zeker drie zulke vrouwen. Maria Magdalena Jouret was eerst getrouwd met Hendrick II van Dunwalt. Ze nam als weduwe de zaak over en hertrouwde al snel met Bartholomeus Foppens, die ze ook overleefde. Achter de ‘weduwe Hendrick van Dunwalt’ en ‘weduwe Bartholomeus Foppens’ gaat dus dezelfde vrouw schuil, die voor de continuïteit zorgde van de winkel ‘inde dry monicken’ op de Eiermarkt in Antwerpen.

Een achttiende-eeuws voorbeeld is Joanna Margareta Michau, die zowel de weduwe is van Joannes Franciscus Lucas als van van Conradus Ignatius vander Hey. Ze was actief in Antwerpen ‘in de heilige geest’ bij de beurs aan de Meir. In Leuven vinden we zo Catharina Cremers, eerst weduwe van Henricus van Overbeke en nadien weduwe van Franciscus van de Velde. 

We voeren nu systematisch onze gevonden namen door in onze authority records. Uiteraard blijven deze vrouwen ook vindbaar onder hun benaming als weduwe maar als hoofdvorm verkiezen we vanaf nu hun meisjesnaam.

20 jaar STCV

2020 is een feestjaar voor STCV want we vieren onze twintigste verjaardag! Ter gelegenheid daarvan gebruiken we o.a. een mooie feestversie van ons logo. Ben je geïnteresseerd in wist-je-dat-jes over STCV en haar geschiedenis? Misschien iets voor je volgende quiz met collega’s? Volg dan zeker de STCV-facebookpagina!