Rapport over digitale noden in de cultureel-erfgoedsector gepubliceerd

Naar aanleiding van de opmaak van het strategisch plan 2015-2019 van het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA) stelden medewerkers van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek, PACKED Expertisecentrum Digitaal Erfgoed en Amsab-ISG begin 2014 een behoeftenbepaling op voor de erfgoedbibliotheken, de musea en de culturele archieven.

De noden op het vlak van de digitale bewaring van audiovisuele materialen waren in eerdere jaren al vrij goed onderzocht. Voor andere types cultureel erfgoed was er nooit een globale behoeftenanalyse geweest. Ook de haalbaarheid van een gemeenschappelijke dienstverlening en de rol van een centraal instituut voor archivering was nooit onderzocht.

Onderzoeksaanpak

Het onderzoek richtte zich vooral op noden die te maken hebben met digitale langetermijnbewaring, beheer van digitale collecties, ontsluiting via virtuele platformen en technische ondersteuning en kennisdeling. Zowel de noden van grote, middelgrote als kleine organisaties werden daarbij opgenomen, ook van organisaties die niet gesubsidieerd worden door de Vlaamse overheid. Voor elk van de deelsectoren werd een sterkte-zwakteanalyse opgesteld, plus aanbevelingen voor de overheid en het VIAA. Mede omwille van de tijdsbeperking werd bij de studie zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaand onderzoek.

Erfgoedbibliotheken

De digitale behoeften van de erfgoedbibliotheken werden gebaseerd op het onderzoek naar de stand van zaken rond conservering, preservering, ontsluiting en digitalisering in Vlaamse erfgoedbibliotheken dat de Universiteit Antwerpen in 2011-2012 uitvoerde in opdracht van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek.1 Dat werd aangevuld met ervaringen en observaties binnen het netwerk van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en de bredere erfgoedbibliotheeksector. De erkende erfgoedbibliotheken kregen de mogelijkheid om feedback te geven op een conceptversie van deze analyse.

Overkoepelende aanbevelingen

Het rapport resulteerde in een reeks aanbevelingen voor de sector als geheel. We vatten de belangrijkste samen:

• Overheden op alle niveaus moet de cultureel-erfgoedsector beter ondersteunen (niet alleen op digitaal vlak).
• Er moet een kader worden gecreëerd waarbinnen het VIAA kan uitgroeien tot een centraal kwaliteitsinstrument voor digitalisering, digitale archivering en ontsluiting van cultureel erfgoed. De Vlaamse overheid moet daarbij een financieel engagement op de lange termijn aangaan. Anders is digitale duurzaamheid niet haalbaar.
• Ook moet de Vlaamse overheid een bijdrage leveren aan een oplossing voor de problematiek van het intellectueel eigendom waar cultureel-erfgoedinstellingen mee worstelen.
• Het VIAA moet een rol kunnen vervullen voor alle cultureel-erfgoedorganisaties, en niet alleen voor audiovisuele media. Bestaande initiatieven en netwerken moeten door het VIAA worden versterkt.
• Het instituut dient een oplossing te bieden voor de langetermijnbewaring van digitale collecties, met daaraan gekoppeld een systeem voor het beheer van de digitale collecties.
• De koppeling tussen de digitale collecties en de cultureel-erfgoedinstelling moet blijven bestaan.
• Het VIAA moet standaarden en kwaliteitseisen respecteren en propageren, technische ondersteuning bieden en een rol vervullen bij samenwerking en kennisdeling.
• Qua digitalisering moet een nadruk worden gelegd op grote programma’s. Prioriteiten dienen te worden gesteld op basis van relevante criteria.
• Het VIAA moet platformen en tools ontwikkelen om digitale collecties toegankelijk te maken, waaronder een systeem om lespakketten en leerobjecten aan te bieden aan het onderwijs.

Eindrapport

Meer informatie, waaronder de volledige analyses per subsector, vindt u in het eindrapport van het onderzoek:

• Coppoolse, David, Bert Lemmens, Maarten Savels, and Rony Vissers. Analyse van de digitale noden van culturele archieven, erfgoedbibliotheken en musea in Vlaanderen. PACKED vzw, 2014.

• 1. Capiau, Sam, Pierre Delsaerdt, David Coppoolse, and Lieve Watteeuw. De wet van de remmende achterstand. Preservering, conservering, ontsluiting en digitalisering in Vlaamse erfgoedbibliotheken In Armarium. Publicaties voor erfgoedbibliotheken. Antwerpen: Vlaamse erfgoedbibliotheek vzw, 2012.