Erfgoed en vuur: Tips van een studiedag

Op 14 maart organiseerden het Erfgoedlabo Leuven en FARO samen met het Belgische Blauweschildcomité en ICOMOS Vlaanderen-Brussel een studiedag over erfgoed en vuur. Wie er niet bij kon zijn, kan de presentaties en een verslag raadplegen op de website van het Erfgoedlabo. Hieronder lijsten we alvast enkele praktische tips en aandachtspunten op.

Mensen eerst

Hoe mooi en waardevol je collectie ook is, mensen en hun veiligheid zijn altijd de eerste prioriteit. Ontluisterend maar belangrijk om te weten: tegenwoordig bestaan de meeste interieurs uit synthetische stoffen die veel sneller ontbranden en een veel grotere rookontwikkeling geven dan bij natuurlijke stoffen het geval was. Terwijl je vroeger gemiddeld 17 minuten de tijd had om een locatie te ontruimen, staan de meeste ruimtes vandaag al na zo’n 3 minuten in lichterlaaie. Snel reageren is dus de boodschap.

Meer dan vuur

Brandschade is veel meer dan alleen maar vuurschade. Hou ook rekening met waterschade door het blussen (en eventuele gevolgen daarvan zoals schimmelvorming) en roetschade, die niet enkel voor vuilafzetting en verkleuring kan zorgen, maar ook schadelijke stoffen kan achterlaten op het erfgoed.

Het toeval speelt vaak een grote rol bij een brand en de schade die die met zich meebrengt. Mogelijke invloedsfactoren zijn bijvoorbeeld de windsterkte en -richting of ramen die toevallig openstaan waardoor het bluswater naar binnen stroomt.

Wees extra waakzaam tijdens werkzaamheden. Bijna alle branden ontstaan tijdens uitzonderlijke omstandigheden zoals een renovatie.

Zichtbaar en bereikbaar

Zorg dat je de plannen van het gebouw zowel digitaal als op papier in meerdere exemplaren bij de hand hebt. Dit is het eerste dat de brandweer vraagt.

Geef elk nieuw personeelslid een rondleiding door het hele gebouw, zodat iedereen weet wat zich waar bevindt, zowel op vlak van branddetectie en -bestrijding als op vlak van de collectie. Zo kan iedereen snel inschatten welk deel van de collectie potentieel gevaar loopt.

Zorg dat je de locatie van de wateraansluiting voor de brandweer kent en dat die goed bereikbaar is. 

Zorg voor goede signalisatie bij de locatie van brandblussers en handmatige brandmelders en hou ook deze altijd goed bereikbaar.

Zorg dat je telefoon opgeladen is. Tijdens een brand zal je voortdurend moeten communiceren met allerlei partijen, zoals de brandweer, hulpdiensten en mensen in  je eigen organisatie.

Brandpreventie

Zet brandbare en ontvlambare producten (schoonmaakmiddelen, verf) niet zomaar los maar berg ze op in een brandwerende kast. Koop nooit meer dan je in de dagelijkse werking nodig hebt. Zet ze zeker nooit bij een bron van warmte (in direct zonlicht, naast een verwarming) of dichtbij textiel of andere snel ontbrandend materiaal. Pas op met multistekkers!

Branden ontstaan niet altijd in je eigen gebouw, maar slaan vaak over van het ene naar het andere gebouw. Breng dus bij brandpreventie ook de risico’s van de omgeving in kaart. Ligt je organisatie naast een bedrijf dat met chemische producten werkt, een drukke winkelstraat of een bouwwerf?

Houd deuren en ramen dicht als het kan. Gesloten deuren vertragen een brand en verminderen roetschade en hitteontwikkeling enorm. Gesloten ramen ontzeggen de brand de zuurstof die hij nodig heeft om verder te ontwikkelen. Branddeuren zijn essentieel om een brand af te remmen. Blokkeer ze dus nooit, ook al is het warm of moet je er dikwijls passeren.

Onderhoud je materiaal en controleer het regelmatig. Brandwerend glas en brandblussers hebben bijvoorbeeld een houdbaarheidsdatum.

Tot slot

Maak altijd een analyse van het incident achteraf zodat je leert uit het verleden. Documenteer de brand goed en zorg voor een goede debriefing van alle personeelsleden zodat iedereen hier in het vervolg rekening mee zal houden.