Wie zijn de gebruikers van een online krantenplatform?
De Vlaamse Erfgoedbibliotheken en meemoo, Vlaams instituut voor het archief, onderzoeken samen met collectiebeheerders de behoeften rond ontsluiting van gedigitaliseerde kranten. Een eerste verkenningsronde gaf al heel wat inzicht in wie de gebruikers van online krantenplatforms zijn. Dat is belangrijke input voor de ontwikkeling van een kranteninterface voor Het Archief.
Bestaande kennis als vertrekpunt
Vorig jaar organiseerden we twee verkenningsmomenten met 37 erfgoedprofessionals. De deelnemers gaven aan dat ze een uiteenlopend doelpubliek willen bereiken met hun gedigitaliseerde kranten. Erfgoedkundigen en wetenschappelijke onderzoekers staan bovenaan, op korte afstand gevolgd door drie andere groepen: studenten, het brede publiek en docenten.
Erfgoedprofessionals vermeldden dat een gebruiksvriendelijke interface, nuttige zoekfuncties en de mogelijkheid tot downloaden voor hun doelgroepen belangrijk zijn bij online ontsluiting. Maar wat maakt een interface gebruiksvriendelijk en wat zijn nuttige zoekfuncties? Zijn hun wensen in lijn met bestaand gebruikersonderzoek in Vlaanderen en daarbuiten? En komen hun doelgroepen overeen met de effectieve gebruikers van gedigitaliseerde kranten?
Om een antwoord te vinden op deze vragen voerden we deskresearch uit. We bekeken in totaal tien verschillende bronnen, gaande van gebruikersonderzoeken tot artikelen en tevredenheidsonderzoeken. Die gingen zowel over krantenplatforms (zoals Delpher en ANNO) als over erfgoedplatforms (zoals Erfgoed Brugge en Gallica). Daarnaast voerde meemoo een enquête uit bij gebruikers van het krantenplatform Nieuws van de Grote Oorlog. Zo krijgen we ook een beeld van de gebruikers van Vlaamse oorlogskranten.
Gebruikersgroepen
Bij de deskresearch kwam naar voren dat onderzoekers de grootste doelgroep zijn van de verschillende platforms. Het gaat zowel om professionele onderzoekers, zoals humane wetenschappers, als om privé-onderzoekers, die onderzoek voeren in hun vrije tijd. Daarnaast raadplegen ook leraren, studenten, erfgoedprofessionals en journalisten dikwijls deze platformen.
Maar niet iedereen herkent zich in deze vastomlijnde gebruikersgroepen. We leiden af uit de rapporten dat 12 tot 24% van de gebruikers zich identificeert met een ‘andere’ gebruikersgroep, die we onder de noemer ‘het brede publiek’ kunnen brengen. Er is dus zeker diversiteit onder de gebruikers en heel wat van hen vallen onder de noemer ‘liefhebber’.
Terwijl onderzoek voor lokaal-historische en heemkundige doeleinden doorgaans het meest voorkomende gebruiksdoel is, geven ‘liefhebbers’ nieuwsgierigheid als belangrijkste motivatie. Ook hobby’s, persoonlijke interesses en onderzoek naar economische thema’s, zoals bedrijfs- en productgeschiedenis, kwamen bij de verschillende platformen naar voren als belangrijke drijfveren.
Veel gebruikers identificeren zich ook niet met één duidelijke rol. Sommigen raadplegen historische kranten vanuit verschillende rollen, wat ook het gebruik van het platform beïnvloedt. Zo kan een wetenschapper het ene moment kranten zoeken voor onderzoek en op een ander moment als docent naar geschikt lesmateriaal.
Een opvallende vaststelling is dat bij meerdere platformen gebruikers overwegend mannelijk zijn, tot wel 78% van gebruikers. Er is ook sprake van een sterke vergrijzing. Ruim de helft tot zelfs bijna 90% van gebruikers zijn 50 jaar of ouder. Hoogopgeleide mannen van 50 jaar of ouder zijn het sterkst gerepresenteerd onder de gebruikers.
Een performante interface
Professionele gebruikers ervaren de toegankelijkheid van platformen heel anders dan het brede publiek. Zij hebben meer ervaring met zoeken in archieven en vinden ook online snel hun weg. Voor ‘liefhebbers’ is dit moeilijker.
De kwaliteit en uniciteit van de content overtuigen gebruikers om de platformen te blijven gebruiken, ook wanneer ze de gebruiksvriendelijkheid niet als optimaal ervaren. Om aan de noden van álle geïnteresseerden te beantwoorden zijn een logische structuur en navigatie van een digitaal krantenarchief de belangrijkste voorwaarden voor een toegankelijk online krantenplatform.
Uit ons onderzoek hebben we ruim tweehonderd mogelijke functionaliteiten verzameld die ons kunnen begeleiden bij de uitwerking van een platform. Maar niet alle functionaliteiten zijn even belangrijk of zelfs nodig voor álle gebruikers. Op basis van de deskresearch, interviews met experts en een workshop met collectiebeheerders zijn we nu bezig met usecases op te stellen en de lijst te verdelen in ‘must-haves’, ‘should-haves’, ‘nice-to-haves’ en onnodige functionaliteiten.
Duidelijke must-haves zijn onder andere een logisch opgebouwde homepagina, met zowel eenvoudige als uitgebreide zoekfuncties. Gebruikers hebben daarnaast nood aan context en een duidelijk overzicht van informatie: bijvoorbeeld, wat is er op het platform te vinden, wat niet, en hoe mag het materiaal (her)gebruikt worden.
Nieuws van de Groote Oorlog populair voor stamboomonderzoek
Meemoo voerde eerder dit jaar een korte bevraging uit bij bezoekers van Nieuws van de Groote Oorlog. Van de 6.769 bezoekers in deze periode vulden 109 de bevraging in. De enquête polst kort naar wat bezoekers zoeken, wat hun gebruiksdoelen zijn en hoe ze op de site terecht komen. Respondenten kregen ook ruimte om enkele suggesties te maken.
Nieuws van de Groote Oorlog blijkt heel populair voor stamboomonderzoek. Dankzij de koppeling met het register van gesneuvelden kunnen gebruikers makkelijk namen terugvinden in de kranten en zo informatie verzamelen. Een grote meerderheid, maar liefst 68 respondenten, gaf dan ook aan naar personen te zoeken op het platform. Daarnaast zochten gebruikers ook naar plaatsen en historische gebeurtenissen. Tien respondenten kwamen uit brede interesse op het platform.
Naast stamboomonderzoek gebruikten respondenten het platform voor privé-redenen, voor een publicatie of research. In contrast met de platformen die we in ons deskresearch onder de loep namen, voerden slechts 3 respondenten wetenschappelijk onderzoek met het materiaal.
Gebruikers blijken enthousiast voor een uitbreiding van het aanbod. Ze zijn duidelijk vragende partij voor meer materiaal, door een uitbreiding van de bronnen en via betere samenwerkingen met andere databanken. Daarop zal de vernieuwde versie van Het Archief in de toekomst een antwoord bieden. Er is ook vraag naar meer randinformatie, bijvoorbeeld in de vorm van een persoonsdossier waarin informatie over een persoon uit de namenlijst gebundeld kan worden.
Volgende stappen
De deskresearch en enquête vormen de eerste stappen in ons onderzoek. Daarnaast voeren we visiegesprekken met experten en collectiebeheerders die ervaring hebben met het maken van krantenplatforms, met het doel een visie op te stellen met betrekking tot de toekomst van een kranteninterface die op Het Archief te vinden zal zijn.
Verder gaan we in dialoog met collectiebeheerders die ervaring hebben met de eindgebruikers. In samenspraak met hen willen we de must-haves van een krantenplatform bepalen, gebruikersprofielen en usecases prioriteren en die vervolgens vergelijken met de visie die we zullen opstellen.
Ten slotte gaan we in gesprek met eindgebruikers, die we onder andere hebben leren kennen via de enquête van Nieuws van de Groote Oorlog. Het doel is om meer inzicht te verwerven in de gebruikers van vandaag. Wat zijn de gelijkenissen en verschillen met de bevindingen uit ons deskresearch en de conclusies die zijn voortgekomen uit onze voorgaande werkgroepen? In een later stadium zullen we de UX-designs ook testen in samenwerking met gebruikers.
Over het project
Nieuwe Tijdingen is een samenwerkingsproject waar de Vlaamse Erfgoedbibliotheken met hoofdpartner meemoo en collectiebeherende organisaties werkt aan de creatie van een overkoepelend Vlaams programma voor de digitalisering, ontsluiting en archivering van het bedreigde Vlaamse krantenerfgoed.
Naast het behoeftebepaling traject omvat het project andere activiteiten ter voorbereiding van het krantenprogramma, waaronder de opmaak van een masterplan voor grootschalige digitalisering, de samenstelling van lijsten van te digitaliseren kranten, analyse van de fysieke conditie van Vlaamse krantencollecties, een pilootproject voor de verbetering van OCR-teksten, en onderzoek rond auteursrechten.
Blijf je graag op de hoogte van dit project? Hou zeker onze website en sociale media in de gaten voor verdere updates.
