Kranten in nood. Waardering van negentiende-eeuwse kranten
De partnerbibliotheken van Vlaamse Erfgoedbibliotheken zochten samen naar een oplossing voor het unieke maar erg bedreigde krantenerfgoed uit de negentiende eeuw.
Waarom kranten?
Kranten kunnen op veel belangstelling rekenen zowel bij onderzoekers als bij het bredere publiek. Hun intensieve raadpleging maakt dat ze erg gevoelig zijn voor beschadiging. Zeker voor kranten uit de periode van het verzuurd papier is dit probleem acuut. Verzuring is namelijk een autonoom én onomkeerbaar vervalproces, dat helaas op termijn de raadpleging van deze bronnen onmogelijk maakt. Tot slot nemen kranten door hun formaat en geregelde publicatie veel depotruimte in.
Waarom waarderen?
Door negentiende-eeuwse kranten te waarden konden de betrokken erfgoedbibliotheken niet enkel de waarde van deze bronnen beter inschatten. Ze konden meteen ook het potentieel verkennen van deze interessante deelcollectie op vlak van collectieafspraken en samen op zoek gaan naar mogelijke oplossingen om deze collectie voor de toekomst te vrijwaren.
Of in de woorden van ervaringsdeskundige Raf Schepers (Bibliotheek Hasselt Limburg):
De vaststellingen
Negentiende-eeuwse kranten hebben een enorme historische waarde. Zo bevatten lokale kranten bijvoorbeeld een schat aan informatie voor de geschiedenis van de regio en voor lokale erfgoedgemeenschappen, die zelden nog via andere wegen opgespoord kan worden.
Ook bepaalde technische procedés, zoals de Linotype, zijn tijdens de negentiende eeuw ontwikkeld in functie van kranten. In het bijzonder voor het onderzoek vormen kranten een cruciale bron. Dankzij hun regelmatige verschijning kan men thematisch onderzoek over een langere periode voeren.
Het traject bracht bovendien aan het licht hoe erg het met de fysieke staat van deze unieke bronnen eigenlijk gesteld is. Het probleem van verzuring was weliswaar gekend, maar de impact ervan blijkt nog diepgaander te zijn dan gedacht. Het blijkt maar kwestie van jaren alvorens dit belangrijke erfgoed geheel ontoegankelijk zal zijn geworden.
Zonder de nodige zorg zullen deze belangrijke historische bronnen dan ook onherroepelijk verloren gaan.
De beleidsaanbevelingen
- Gezien de slechte conditie en het intensieve gebruik van de kranten is digitalisering of toegang verlenen tot digitale exemplaren echt dé prioriteit. Het Abraham 2020-project van Vlaamse Erfgoedbibliotheken vormt hier een eerste aanzet in de goede richting.
- Maar om dit waardevolle erfgoed te vrijwaren voor de toekomst is een doorgezette inspanning nodig over langere termijn. Zo is er dringend nood aan een duurzame infrastructuur, die de bewaring voor de toekomst kan verzekeren.
- Om de waarde van deze deelcollectie in de toekomst nog meer te valoriseren is een nog gerichter acquisitiebeleid om lacunes op te vullen essentieel.
- Ook verdere collectie-afspraken dragen hiertoe bij. Zo kunnen titels die niet tot de kerncollectie behoren herbestemd worden naar een meer passende context.
Tot slot leverde het waarderingstraject ook de Schadeatlas Kranten op. Deze analysetool vormt een aanvulling op de Schadeatlas Bibliotheken van Vlaamse Erfgoedbibliotheken. Je kan de tool gebruiken om de conditie van krantenmateriaal nog fijner in te schatten.
